مثنوی خوانی، جلسه ی این هفته به گمانم فضای دستگاه سه گاه را دارد. آز آن رو شعر هفته شعر زیبائی از سایه انتخاب گشته که استاد شجریان با صدای جلیل و روحبخش خویش، در برنامه ی گل های تازه 107 آن را اجرا نموده است.
متن شعر این هفته را می توانید از اینجا دانلود بفرمائید. در مورد شعر سخنی نیست در حال، که بحث در مورد آن را به بعد جلسه موکول می نمائیم. اما سخنانی چند در باب دستگاه سه گاه خالی از لطف نخواهد بود.
ابتدا برای آنکه مایه ی سه گاه را بگیریم، قطعه ی اجرا شده در گل های تازه 107 را می شنویم.
در پایان یک سفر هستید که در آن غم و اندوه و سوز و آه، حریف و همراه شما بوده است، اما . . .
در پایان یک سفر هستید که در آن غم و اندوه و سوز و آه، حریف و همراه شما بوده است، اما کنون به جایگاهی رسیده اید که روزنه های امید در آن نمایان گشته اند. از یک سو آن امید است که شما را می نوازد و از سوی دیگر آن غم اندوه گذشته است که دردش را با شما عجین نموده است!
این چنین حالی است که سه گاه بیانگر آن است! به قول استاد خالقی، آوازی است بی نهایت غمگین و ناله‌های جانسوز آن ریشه و بنیاد آدمی را از جا می‌کند و از راز و نیاز عاشقان دوری کشیده و از بیچارگی بی نوایان و ضعیفان گفتگو می‌کند (نظری به موسیقی). البته ارتباطي كه استاد خالقي بين پيدايش اين دستگاه و دوران مشقت بار گذشت هاي دور مردم ايران در گذشته برقرار مي كنند تا حد زيادي درست است اما اين آواز به طور كلي آوازي نشاط آور و فرحبخش است و آثار بسياري از اين مقام وجود دارند كه حلاوت و شادكامي را با خود به همراه دارند.
اما آنچه مشخص است سه گاه از امیدی شیرین پس از گذ از یک دوران فراق و هجر، سخن به میان می آورد، چنانکه عاشق هجر کشیده به ناگه می فهمد که می تواند برای معشوقش رنجنامه ای بنویسد که شاید گشایشی باشد و می گوید و می خواند:
در پایان یک سفر هستید که در آن غم و اندوه و سوز و آه، حریف و همراه شما بوده است، اما کنون به جایگاهی رسیده اید که روزنه های امید در آن نمایان گشته اند. از یک سو آن امید است که شما را می نوازد و از سوی دیگر آن غم اندوه گذشته است که دردش را با شما عجین نموده است!
این چنین حالی است که سه گاه بیانگر آن است! به قول استاد خالقی، آوازی است بی نهایت غمگین و ناله‌های جانسوز آن ریشه و بنیاد آدمی را از جا می‌کند و از راز و نیاز عاشقان دوری کشیده و از بیچارگی بی نوایان و ضعیفان گفتگو می‌کند (نظری به موسیقی). البته ارتباطي كه استاد خالقي بين پيدايش اين دستگاه و دوران مشقت بار گذشت هاي دور مردم ايران در گذشته برقرار مي كنند تا حد زيادي درست است اما اين آواز به طور كلي آوازي نشاط آور و فرحبخش است و آثار بسياري از اين مقام وجود دارند كه حلاوت و شادكامي را با خود به همراه دارند.
اما آنچه مشخص است سه گاه از امیدی شیرین پس از گذ از یک دوران فراق و هجر، سخن به میان می آورد، چنانکه عاشق هجر کشیده به ناگه می فهمد که می تواند برای معشوقش رنجنامه ای بنویسد که شاید گشایشی باشد و می گوید و می خواند:
از غم عشق تو ای صنم
روز و شب ناله ها می کنم من
وز قد و قامتت هر زمان
صـد قیامت به پا می کـنم من
دست و بر زلف تو می زنم ، می زنم
روز خود را سیه می کنم من
گربه فلک می رسد
آه من از غمت
چشم تو دل می برد، دلربا یار
با من شیدا نشین
حال نزارم ببین
بیش از این بد مکن
فتنه به کارم مکن، دلربا یار
آیین وفا ومهربانی ، آیین وفا و مهربانی ؛ در شهر شما مگر نباشد؛ حبیبم
سر کوی تو تا چند آیم و شُـم
ز وصلت بینوا چند آیم شـُم ، سرکویت برای دیدن تو ،
نترسی از خدا چند آیم و شــُم
صبر و بر جور تو می کنم من
روز خود را سیه می کنم من،
عمر خود را تبه می کنم من
بشنوید
به ظاهر اوجی در دستگاه سه گاه نیست اما آنجا که در پرده مخالف به شور در می آید، می گوید آنچه که سر درون است. به مانند تصنیف فوق.
گوشه‌های مهم دستگاه سه گاه عبارت‌اند از :
چهار مضراب
- درآمد :که معمولاً همه دستگاه‌ها با گوشه‌ای به نام درآمد که نشان دهنده حالت دستگاه است آغاز می‌شود.
- نغمه
- کرشمه
- کرشمه با مویه
- زنگ شتر
- زابل : كه يكي از معروف ترين گوشه هاي مشترك سه گاه و چهارگاه است، مي توان با طيب خاطر به نغمه ي افشاري و گوشه ي شهناز دستگاه شور تغيير پاساژ داد.
- بسته نگار
- مویه : که بر درجه پنجم گام تاکید می‌کند و حالتی مانند شور دارد .
- مخالف :که بر درجه ششم گام تاکید دارد و حالت آن با سه گاه فرق دارد و می‌توان از این گوشه برای مرکب خوانی به اصفهان و همایون نیز استفاده کرد .
- حاجی حسنی
- بسته نگار ۲
- مقلوب
- نغمهٔ مقلوب
- حزین
- مویه ۲
- رهاب
- مسیحی
- شاه خطایی
- تخت طاقدیس (تخت کاووس)
- رنگ دلگشا
شاد و پیروز باشید
خمش
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر