درویش

غلامحسین درویش معروف به درویش خان از نوابغ موسیقی سدۀ اخیر است. وی هنرمندی خلّاق با سلیقه و ظریف و نوازنده ای ماهر و چیره دست بود. وی در سال 1251 به دنیا آمد پدرش حاجی بشیر نام داشت که از اهالی طالقان بود و سه تار مینواخت. از آنجایی که شوق فرزندش را در یاد گیری موسیقی دریافت وی را به موزیک دارالفنون سپرد.
غلامحسین در آنجا خط موسیقی را فرا گرفت و در آنجا به یاد گیری سازهای بادی و طبل پرداخت. از آنجا که پدرش همه را درویش خطاب میکرد بعدها غلامحسین نیز به درویش معروف شد. بعدها وی به خدمت استادان یگانۀ تار آن دوران میرزا حسینقلی و میرزا عبدالله رسید و نوازندگی تار و سه تار را نزد ایشان فرا گرفت. در آن دوران نوازندگان به دو دسته تقسیم می شدند.
دستۀ اوّل نوازندگان و هنرمندان توانایی بودند که جذب دربار شاهان و شاهزادگان می شدند و دستۀ دوّم نوازندگان معمولی و کم سوادی بودند دوره گرد و پیشۀ مطربی پیش می گرفتند و نزد مردم از طبقه و منزلت خوبی بر خوردار نبودند.
درویش نیز در آن دوران مورد توجّه شعاع السلطنه فرزند مظفرالدین شاه قرار گرفت. و هنگامیکه شاهزاده والی فارس گردید درویش خان هم جزو همراهان والی به شیراز رفت.
شبی در شیراز درویش خان به دعوت یکی از بزرگان در مجلسی ساز مینوازد که والی فارس از این عمل درویش خان بر آشفته میشود که چرا نوازندۀ خاص او در جای دیگری ساز نواخته درویش خان را احضار میکند و دستور میدهد تا انگشتان او را قطع کنند.
درویش خان از شیراز میگریزد و به تهران می آید و کلاس موسیقی در تهران دایر میکند. شعاع السلطنه دوباره درویش را احضار میکند امّا این بار درویش خان به سفارت انگلیس پناهنده میشود و وقتی همسر سفیر انگلیس از درویش میخواهد که ساز بنوازد درویش نیز قطعاتی از موسیقی اروپا را اجرا میکند که وی را خوش می آید و همراه وی با پیانو همراهی میکند، و بعد نیز وساطت میکند و درویش از بند اسارت شعاع السلطنه خارج میشود و این همان چیزی بوده است که درویش خان همواره آرزویش را داشته است. هنرمندی آزاد و رها بدون هیچ قید و بندی بتواند به کارهای هنریش بپردازد. پس از این درویش به سلک دراویش صفائی و ظهیرالدوله سر می سپرد.
درویش در نواختن تار دست داشت. تا آن زمان تار دارای پنج سیم (دو سیم سفید، دوسیم زرد، و یک سیم بم) بود و درویش از روی سه‌تار به فکر افتاد سیم دیگری به تار بیفزاید و از آن هنگام تار دارای شش سیم شد.
درویش در زمان تحصیل در مدرسهً موزیک نظام که تحت نظر لومر اداره می‌شد متوجه یکنواخت بودن موسیقی ایرانی شد، به این جهت آواز را که تا آن زمان بدون ضرب و طولانی بود، خلاصه کرد و به صورت ضربی در آورد و علاوه بر «درآمد» که پیش از آواز نواخته می‌شد قطعهً ضربی دیگری به نام پیش درآمد به آن افزود.
درشکهٔ این استاد کم‌نظیر موسیقی ایران در شب چهارشنبه، دوم آذرماه ۱۳۰۵ هجری خورشیدی، هنگامی که از منزل یکی از دوستان به خانه می‌رفت با خودرویی تصادف کرد و بر اثر ضربه‌ای که بر سر او وارد آمد، چنان به سختی آسیب دید که در دم جان سپرد. درویش‌خان را نخستین قربانی سوانح رانندگی در ایران می‌دانند.